Artykuł omawia nowości w zakresie leczenia krótkowzroczności, w tym głównie terapię światłem czerwonym o niskiej intensywności oraz soczewki okularowe ZEISS MyoCare®.

Epidemiologia krótkowzroczności

Wzrost występowania krótkowzroczności jest obecnie zjawiskiem globalnym, choć w różnym stopniu dotyczy poszczególnych części świata i zamieszkujących je populacji [1].

Azja Wschodnia i Południowo-­Wschodnia

W państwach Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej, takich jak Chiny, Singapur, Tajwan, Korea Południowa i Japonia, występowanie krótkowzroczności jest najwyższe na kuli ziemskiej. W miastach, pośród młodych dorosłych, problem ten może dotyczyć aż 80–90% osób.

Polska

W Polsce współczynniki krótkowzroczności również wzrastają, tak samo jak w innych częściach Europy. Proporcje wahały się od 20 do powyżej 50%, zależnie od wieku i populacji. W ogólnym ujęciu częstość ta była wyższa w miastach niż na obszarach wiejskich. Możemy porównać występowanie krótkowzroczności u 8-latków na przestrzeni kilku lat: 2003 r. – 1,9% (Dalz M), 2007 r. – 8,3% (Czepita D)2, 2023 r. – 16,8% (Modrzejewska M, Durajczyk M)3.

Czynniki ryzyka [1, 4-5]

Rozwój krótkowzroczności u dzieci jest efektem kompleksowego oddziaływania czynników genetycznych, środowiskowych oraz stylu życia.

Pochodzenie etniczne i status społeczno-ekonomiczny
Pewne grupy etniczne (na przykład ludność z Azji Wschodniej) wykazują większe predyspozycje genetyczne do krótkowzroczności. Z podwyższonym ryzykiem krótkowzroczności związane zostały dodatkowo aspekty społeczno-ekonomiczne, w tym wyższy poziom dochodów i edukacji.

Predyspozycje genetyczne
Krótkowzroczność posiada wyraźny element dziedziczny, a dzieci z rodzin obciążonych krótkowzrocznością są bardziej podatne na jej rozwinięcie. Precyzyjnie zidentyfikowano pewne warianty genetyczne, które przyczyniają się do ryzyka wystąpienia krótkowzroczności. Warto jednak podkreślić, że samo dziedziczenie genetyczne nie wyjaśnia w pełni wzrastającej częstości występowania krótkowzroczności, co sugeruje wpływ czynników środowiskowych.

Praca wzrokowa z bliska
Wykonywanie aktywności wzrokowych (takich jak: czytanie, pisanie czy długotrwałe korzystanie z urządzeń cyfrowych) z bliskiej odległości jest powiązane ze zwiększonym ryzykiem krótkowzroczności.

Brak aktywności na zewnątrz
Ograniczona ilość czasu spędzanego na świeżym powietrzu, szczególnie w okresie dzieciństwa i dojrzewania, jest związana ze zwiększonym ryzykiem krótkowzroczności. Uważa się, że aktywności na powietrzu, w tym m.in. zabawa w naturalnym świetle, mają pozytywny wpływ na ochronę przed rozwojem krótkowzroczności. Być może jest to efektem ekspozycji na jasne światło oraz większej ilości czasu spędzanego na oglądaniu odległych obiektów.

Presja edukacyjna
Wysoka presja w edukacji, która objawia się długimi godzinami nauki i dużym obciążeniem pracą, łączy się z większym ryzykiem krótkowzroczności. Kraje o konkurencyjnych systemach edukacyjnych często odnotowują wyższe wskaźniki występowania krótkowzroczności u dzieci w wieku szkolnym.

Urbanizacja i wpływ środowiskowy
Obszary miejskie, charakteryzujące się ograniczoną ilością przestrzeni zielonych oraz nadmiernym sztucznym oświetleniem, mogą przyczyniać się do rozwoju krótkowzroczności. Brak dostępu do terenów rekreacyjnych na świeżym powietrzu oraz wzmożona ekspozycja na światło sztuczne stanowią potencjalne czynniki ryzyka.

Leczenie krótkowzroczności

Chociaż całkowite zapobieganie krótkowzroczności u dzieci może nie być możliwe, dostępne są metody pomagające kontrolować jej postęp. Metody te mają na celu spowolnienie tempa, w jakim krótkowzroczność postępuje. Metody leczenia krótkowzroczności u dzieci to:

• krople do oczu z różnym stężeniem atropiny: 0,01–1%,
• specjalne soczewki kontaktowe miękkie oraz ortokorekcja,
• specjalne okulary powodujące tzw. obwodowe rozogniskowanie obrazu,
• terapia światłem czerwonym o niskiej intensywności.

W 2023 r. pojawiły się w Polsce nowe technologie.

• Terapia światłem czerwonym o niskiej intensywności jest skuteczną nową alternatywną metodą leczenia krótkowzroczności, która jest dobrze akceptowana przez użytkownika i nie ma udokumentowanych uszkodzeń funkcjonalnych ani strukturalnych (więcej informacji na stronie www.miopia.pl). Obecnie planowane jest europejskie badanie kliniczne tej technologii – osoby zainteresowane mogą w tej sprawie kontaktować się z autorem niniejszego artykułu.
• Najnowsze soczewki okularowe ZEISS MyoCare®, zapewniające obwodowe rozogniskowanie obrazu na siatkówce.

Randomizowane badanie kliniczne soczewek ZEISS MyoCare®

Głównym celem było zbadanie wpływu soczewek ZEISS MyoCare® na progresję długości osiowej i wady refrakcji (SER), ocenianych metodą autorefrakcji cykloplegicznej oka krótkowzrocznego u dzieci i nastolatków. Badanie przeprowadzono w Chinach w latach 2021–2022. Oceniano w nim również zdolności adaptacyjne, w tym możliwości noszenia okularów i jakość życia u dzieci noszących soczewki ZEISS MyoCare® [6].

Analiza wyników

Analiza wariancji (ANOVA) zmiany długości osiowej od wartości wyjściowej do 12-miesięcznej obserwacji wykazała istotny wpływ interwencji na progresję tego parametru (F[2223] = 6,7, p = 0,001). Test Tukeya post hoc wykazał istotną różnicę grupową pomiędzy ZEISS MyoCare® a grupą kontrolną (p < 001), natomiast różnica grupowa pomiędzy ZEISS MyoCare S® a grupą kontrolną wykazywała tendencję statystyczną (p < 0,10).

Co ciekawe, analiza uzupełniająca dotycząca bezwzględnego efektu leczenia, tj. bezwzględnej różnicy w progresji od stanu wyjściowego do 12-miesięcznego okresu obserwacji pomiędzy grupami interwencyjnymi a grupą kontrolną, wykazała, że wiek znacząco wpływał na związek pomiędzy rodzajem interwencji a zaobserwowanym bezwzględnym zmniejszeniem progresji długości osiowej.

Wnioski

Wyniki pierwszego 12-miesięcznego badania klinicznego z soczewkami ZEISS MyoCare® i ZEISS MyoCare S® potwierdziły, że oba modele mogą pomóc w znacznym spowolnieniu postępu krótkowzroczności w porównaniu z soczewkami jednoogniskowymi ZEISS. Ocena skuteczności leczenia w odniesieniu do fizjologicznej krzywej wzrostu emmetropowego wskazuje, że ZEISS MyoCare® sprawdza się w każdej grupie wiekowej. Wiek znacząco wpływa na skuteczność leczenia soczewkami ZEISS MyoCare S®, przy czym dzieci w wieku 10 lat i starsze odnoszą większe korzyści z soczewek ZEISS MyoCare S® niż ZEISS MyoCare®.

Podsumowanie

Ze względu na przyrastającą liczbę badań dotyczących starszych i nowszych terapii hamowania krótkowzroczności (w ciągu 7 miesięcy 2023 r. w bazie PubMed zarejestrowano 427 nowych artykułów na ten temat) śledzenie tych nowości staje się coraz trudniejsze. Dlatego powstała Europejska Sieć Ekspertów Zapobiegania i Leczenia Miopii (European Network for Myopia Prevention and Control), która współorganizowała globalną konferencję online „Myopia 2023” w czerwcu 2023 r. W konferencji wzięło udział ponad 650 osób z ponad 20 krajów z całego świata. Wykłady są dostępne off-line dla członków grupy po rejestracji na stronie www.miopia.pl. Dla osób, które wolą korzystać z materiałów w języku polskim, utworzono Polską Grupę Antymiopijną (dostęp również poprzez stronę www.miopia.pl).

Wzrost występowania krótkowzroczności w Europie, w tym w Polsce, to przybierający na sile problem zdrowotny. Wiadomo, że w patogenezie krótkowzroczności – poza nie do końca zrozumiałym tłem genetycznym – decydujące znaczenie mają obecnie czynniki środowiskowe. Istnieje szereg zaleceń dotyczących zapobiegania krótkowzroczności, które powinny trafić m.in. do rodziców i nauczycieli. Warto skorzystać z materiałów dostępnych na stronie www.miopia.pl. W hamowaniu progresji krótkowzroczności pojawiają się coraz bardziej skuteczne metody, w tym terapia światłem czerwonym o niskiej intensywności oraz soczewki ZEISS MyoCare®.

 

Przypisy:

1) Grzybowski A i wsp. A review on the epidemiology of myopia in school children worldwide. BMC Ophthalmology 2020 14;20(1):27.

2) Grzybowski A i wsp. The review of refractive studies of nonadults in Poland. Acta Ophthalmol. 2018 Sep;96(6):e755-e756.

3) Modrzejewska M, Durajczyk M. Evaluation of the Prevalence of Refractive Defects and Ocular Function in a Group of 1518 Children Aged 8 Years in Northwestern Poland-A Retrospective Study. J Clin Med. 2023 Apr 14;12(8):2880.

4) Modjtahedi BS, Abbott RL, Fong DS, Lum F, Tan D; Task Force on Myopia (Grzybowski A.). Reducing the Global Burden of Myopia by Delaying the Onset of Myopia and Reducing Myopic Progression in Children: The Academy’s Task Force on Myopia. Ophthalmology. 2021 Jun;128(6):816-826.

5) Németh J, Tapasztó B, Aclimandos WA, Kestelyn P, Jonas JB, De Faber JHN, Januleviciene I, Grzybowski A, Nagy ZZ, Pärssinen O, Guggenheim JA, Allen PM, Baraas RC, Saunders KJ, Flitcroft DI, Gray LS, Polling JR, Haarman AE, Tideman JWL, Wolffsohn JS, Wahl S, Mulder JA, Smirnova IY, Formenti M, Radhakrishnan H, Resnikoff S. Update and guidance on management of myopia. European Society of Ophthalmology
in cooperation with International Myopia Institute.
Eur J Ophthalmol. 2021 May;31(3):853-883.

6) Clinical data on the effectiveness and safety of ZEISS MyoCare lenses. ZEISS Vision Care 2023.

 

Prof. dr hab. n. med. Andrzej Grzybowski
kierownik Katedry Okulistyki, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn;
kierownik Instytutu Okulistycznych Badań Naukowych, Fundacja Okulistyka 21, Poznań