W większości przypadków standardowe rozwiązania wystarczają, ale zdarzają się sytuacje, w których konieczne jest sięgnięcie po technologie bardziej zaawansowane: od multifokali, przez soczewki RGP i hybrydowe, aż po soczewki skleralne.
Soczewki kontaktowe są dziś jedną z najpopularniejszych metod korekcji wzroku – wygodne, estetyczne i dostępne w szerokiej gamie parametrów, pozwalają dopasować rozwiązanie do indywidualnych potrzeb większości pacjentów. W codziennej praktyce optyka i optometrysty standardowe soczewki sferyczne czy toryczne sprawdzają się u osób z typowymi wadami refrakcji. Jednak nie każdy przypadek można rozwiązać tak prostymi metodami.
Wysoki astygmatyzm, nieregularna rogówka, prezbiopia, choroby rogówki czy zmiany po zabiegach chirurgicznych to sytuacje, w których standardowe soczewki zawodzą. W takich przypadkach niezbędne staje się sięgnięcie po bardziej zaawansowane technologie – soczewki multifokalne, twarde, hybrydowe czy skleralne. Ich aplikacja wymaga doświadczenia, wiedzy i umiejętności edukowania pacjenta, ale to właśnie dzięki nim możliwe jest zapewnienie wysokiej jakości widzenia i komfortu nawet w najbardziej wymagających sytuacjach klinicznych.
W artykule przedstawiam najczęstsze trudne przypadki w aplikacji soczewek kontaktowych i omówię strategie, które pozwalają skutecznie dobrać korekcję tam, gdzie standardowe metody nie wystarczają.
Astygmatyzm i rogówka
Astygmatyzm do wartości 2,25 D zwykle można skorygować standardowymi soczewkami torycznymi, które oferują szeroką dostępność mocy i osi cylindra. Problem pojawia się, gdy wada jest większa lub gdy rogówka pacjenta ma nieregularny kształt, np. w przebiegu stożka rogówki, blizn po urazach czy po zabiegach chirurgicznych. W takich sytuacjach klasyczne soczewki miękkie okazują się niewystarczające, ponieważ nie zapewniają stabilnej ostrości widzenia ani odpowiedniego dopasowania.
Rozwiązaniem są soczewki RGP (ang. rigid gas permeable), które dzięki sztywnej konstrukcji tworzą na powierzchni oka regularne środowisko optyczne, maskując nieregularności rogówki. Zapewniają one bardzo dobrą jakość widzenia, jednak nie wszyscy pacjenci akceptują początkowy dyskomfort związany z ich noszeniem. Alternatywą są soczewki hybrydowe, łączące centralną część twardą z miękką „obręczą” dla poprawy komfortu, oraz soczewki skleralne, które opierają się na twardówce, całkowicie omijając powierzchnię rogówki. Te ostatnie szczególnie dobrze sprawdzają się w przypadkach zaawansowanego stożka rogówki (łac. keratoconus) czy po przeszczepach.
Dobór takich soczewek wymaga szczegółowej diagnostyki – topografii rogówki, keratometrii i często biometrii – aby precyzyjnie ocenić kształt oka i dobrać odpowiedni model. W praktyce optometrysty to wyzwanie, które jednak przynosi pacjentom ogromną poprawę jakości życia. Często są to osoby, które wcześniej nie mogły korzystać z żadnej skutecznej korekcji i dopiero zaawansowane rozwiązania otwierają im drogę do komfortowego widzenia.
Multifokale i prezbiopia
Prezbiopia to naturalny proces związany z wiekiem, który dotyka każdego pacjenta zwykle po 40. roku życia. Dla osób przyzwyczajonych do soczewek kontaktowych konieczność korzystania z okularów do czytania bywa dużym problemem. Soczewki multifokalne stanowią rozwiązanie, które pozwala widzieć dobrze zarówno z bliska, jak i z daleka, jednak ich aplikacja i proces adaptacji często są wyzwaniem.
Trudności wynikają z tego, że multifokale nie zapewniają tak ostrego widzenia jak soczewki jednoogniskowe – to zawsze kompromis pomiędzy różnymi odległościami. Dlatego niezwykle istotny jest odpowiedni dobór konstrukcji soczewki do potrzeb pacjenta, jego stylu życia i dominujących odległości pracy wzrokowej.
Kluczowym elementem jest proces adaptacji – zwykle zajmuje on od kilku dni do kilku tygodni i wymaga cierpliwości. Zadaniem specjalisty jest przygotowanie pacjenta na to, że początkowo może zauważyć spadek kontrastu, mieć trudności wzrokowe przy słabszym oświetleniu czy nietypowe odczucia podczas czytania. Regularne kontrole oraz ewentualne modyfikacje mocy zwiększają szansę na sukces.
W praktyce optometrysty udana aplikacja multifokali wymaga nie tylko znajomości parametrów technicznych soczewek, ale również dokładnego wywiadu i edukacji pacjenta. Świadomość tego, czego można się spodziewać w pierwszych tygodniach, znacząco zwiększa poziom akceptacji.
Choroby i zabiegi
Pacjenci z chorobami rogówki, takimi jak stożek rogówki, blizny po urazach czy po zabiegach chirurgicznych (np. LASIK, PRK, keratoplastyka), stanowią jedną z najbardziej wymagających grup w aplikacji soczewek kontaktowych. Standardowe rozwiązania zwykle nie zapewniają im satysfakcjonującej jakości widzenia ani odpowiedniego komfortu, ponieważ powierzchnia rogówki bywa nieregularna, a jej geometria wymaga indywidualnego podejścia.
W takich przypadkach ogromną rolę odgrywają soczewki twarde RGP oraz soczewki skleralne, które – opierając się na twardówce i całkowicie omijając rogówkę – zapewniają wyjątkową stabilność i komfort, a wypełnienie płynem tworzy idealne warunki optyczne dla światła. To rozwiązanie szczególnie dobrze sprawdza się u pacjentów po przeszczepach rogówki, w zaawansowanym stożku rogówki czy przy głębokich bliznach.
Aplikacja w takich przypadkach wymaga zaawansowanej diagnostyki – topografii rogówki, pomiarów krzywizn i często wykorzystania nowoczesnych systemów dopasowania soczewek. Ważna jest też ścisła współpraca z lekarzem okulistą, zwłaszcza w sytuacjach pooperacyjnych czy w chorobach postępujących. Rolą optometrysty jest nie tylko dobranie odpowiedniej soczewki, ale również edukacja pacjenta, który musi zrozumieć konieczność regularnych kontroli i przestrzegania zasad higieny.
Hybrydy i RGP
Choć większość pacjentów sięga po soczewki miękkie, to w wielu wymagających przypadkach jedynym skutecznym rozwiązaniem okazują się soczewki twarde lub hybrydowe. Soczewki RGP zapewniają doskonałą jakość widzenia dzięki sztywnej powierzchni, która niweluje nieregularności rogówki i tworzy nową, regularną powierzchnię optyczną. Wymagają jednak od pacjenta determinacji i czasu na adaptację, ponieważ początkowy dyskomfort jest nieunikniony.
Alternatywą mogą być soczewki hybrydowe, które łączą centralną, twardą część odpowiadającą za korekcję nieregularności z miękką częścią obwodową zwiększającą komfort noszenia. Dzięki temu rozwiązaniu pacjenci z wysokim astygmatyzmem czy chorobami rogówki zyskują kompromis pomiędzy jakością widzenia a wygodą. Jeszcze inną opcją są soczewki skleralne, które w ostatnich latach zdobywają coraz większą popularność i pozwalają na korekcję przypadków, które wcześniej wydawały się beznadziejne.
W praktyce optyka i optometrysty umiejętność doboru tego typu soczewek to nie tylko wyzwanie techniczne, ale także szansa na realną poprawę jakości życia pacjentów. Wymaga to jednak odpowiedniego zaplecza diagnostycznego, doświadczenia oraz stałego monitorowania efektów noszenia.
Podsumowanie
Trudne przypadki w aplikacji soczewek kontaktowych pokazują, że standardowe rozwiązania nie zawsze wystarczają. Wysoki astygmatyzm, nieregularna rogówka, prezbiopia czy choroby rogówki wymagają indywidualnego podejścia i wykorzystania bardziej zaawansowanych technologii – od multifokali, przez soczewki RGP i hybrydowe, aż po skleralne.
Rola specjalisty polega nie tylko na prawidłowym dopasowaniu soczewki, ale również na edukacji i wspieraniu pacjenta w procesie adaptacji. To właśnie połączenie wiedzy, doświadczenia i empatii pozwala osiągać sukcesy w najbardziej wymagających przypadkach.
Magdalena Moczulska
optyczka, optometrystka, autorka bloga i kanału na portalu YouTube
