Soczewki kontaktowe u dzieci zalecane są w sytuacjach, w których korzyści z ich dopasowania będą przewyższały zarówno trudności w codziennej manipulacji soczewkami, jak i potencjalne ryzyko powikłań.
Stosowanie soczewek kontaktowych u dzieci rekomenduje się przy następujących nieprawidłowościach/wadach wzroku:
Bezsoczewkowość
Jednym z najczęstszych wskazań do aplikacji soczewek kontaktowych u dzieci jest bezsoczewkowość – zarówno jednostronna, jak i obustronna [1]. Badanie ankietowe przeprowadzone w ostatnich latach pokazuje, że w Europie, szczególnie w przypadku bezsoczewkowości jednostronnej, soczewki kontaktowe są metodą korekcji najczęściej zalecaną przez specjalistów [2]. Główną zaletą stosowania soczewek kontaktowych w bezsoczewkowości jest redukcja zniekształceń i powiększenia obrazu spowodowanego przez duże moce plusowe, jakie występują przy korekcji okularowej. Szczególnie przy bezsoczewkowości jednostronnej korekcja soczewkami kontaktowymi daje możliwość pełnej korekcji wady wzroku, korekcji wysokiej różnowzroczności i szansę na rozwój widzenia obuocznego.
Różnowzroczność
W przypadku różnowzroczności powyżej 3,00 dioptrii – zarówno osiowej, jak i refrakcyjnej – soczewki kontaktowe są najbardziej korzystnym optycznie sposobem korekcji ze względu na zmniejszenie anizoikonii [3]. Dodatkowo wczesne wykrycie i korekcja różnowzroczności mogą zapobiec powstaniu niedowidzenia i wpłynąć pozytywnie na rozwój i stabilność widzenia obuocznego.
Wysoki astygmatyzm i nieregularność rogówki
Soczewkami kontaktowymi korygujemy również wysoki astygmatyzm, szczególnie skośny i nieregularny. Warto też pamiętać, że w populacji dzieci mogą również wystąpić ekstazje, takie jak stożek rogówki [4], którego korekcja bardzo często będzie wymagała zastosowania soczewek kontaktowych. Dodatkowo nieregularność rogówki może też być spowodowana bliznami czy owrzodzeniami rogówki. Zarówno w przypadku wysokiego, jak i nieregularnego astygmatyzmu najczęściej będzie stosowana korekcja soczewkami sztywnymi [1]. Należy tutaj jednak podkreślić, że często pojawiający się astygmatyzm w wyniku pomiaru autorefraktometrem u najmniejszych dzieci może wynikać ze słabej fiksacji podczas badania, oczopląsu czy ogólnie słabej współpracy, dlatego też powinen on zostać potwierdzony (przed zaleceniem korekcji torycznej), np. w badaniu za pomocą skiaskopu lub badaniu refrakcji metodą subiektywną.
Krótkowzroczność postępująca
Soczewki kontaktowe wieloogniskowe lub dwuogniskowe z centrum do dali oraz soczewki kontaktowe ortokeratologiczne są jednymi z najbardziej skutecznych metod hamujących progresję krótkowzroczności. Badania pokazują, że ich skuteczność w kontroli progresji krótkowzroczności wynosi ponad 50% [5]. Dlatego też stosowanie tych produktów u dzieci z pogłębiającą się wadą krótkowzroczną jest zalecane już na samym początku, przy pojawieniu się pierwszych oznak progresji wady wzroku [6,7].
Wysoka krótkowzroczność
Wysoka krótkowzroczność, powyżej -10 dioptrii, również jest często wskazaniem do aplikacji soczewek kontaktowych, głównie z powodu braku pomniejszenia obrazu na siatkówce, który występuje w korekcji okularowej. Korekcja soczewkami kontaktowymi przy wysokich wadach wzroku daje możliwość uniknięcia zniekształceń obrazu wywołanych przez okulary oraz możliwość lepszego rozwoju widzenia [1].
Oczopląs
Zastosowanie soczewek kontaktowych w przypadku oczopląsu daje lepsze i bardziej stabilne odwzorowanie obrazu na siatkówce w porównaniu do korekcji okularowej [8]. Jakkolwiek mało jest jeszcze badań potwierdzających zmniejszenie samego oczopląsu w korekcji soczewkami kontaktowymi, to jednak są one często zalecane szczególnie w przypadku występowania wysokiej wady wzroku i oczopląsu jednocześnie [9].
Zaburzenia widzenia obuocznego
Zastosowanie soczewek kontaktowych może być zalecane w przypadku innych nieprawidłowości, zarówno ustawienia oczu (zaburzenia ruchów oczu), jak i w terapii widzenia obuocznego. Najczęściej stosuje się soczewki kontaktowe w terapii niedowidzenia, szczególnie przy anizometropii. W takich przypadkach soczewki kontaktowe będą lepszą metodą korekcji, głównie dzięki dobrej jakości odwzorowanego obrazu, a także w związku z brakiem ograniczeń w polu widzenia spowodowanych oprawą okularową lub zniekształceniami obwodowymi, jakie powstają w korekcji okularowej [10]. U dzieci z zaburzeniami ruchów oczu korekcja soczewkami kontaktowymi może również pomóc w terapii ruchów oczu.
Terapeutyczne – ochrona powierzchni oka
Dodatkowe i niezwykle ważne wskazania do aplikacji soczewek kontaktowych u dzieci to ochrona powierzchni oka z powodu nieprawidłowości np. powiek [11], uszkodzenia i chorób powierzchni oka. Można w takich przypadkach zastosować zarówno miękkie opatrunkowe soczewki kontaktowe, jak i miniskleralne soczewki kontaktowe. Te drugie utrzymują (przez cały czas noszenia soczewek) na powierzchni oka warstwę płynu (łez i soli fizjologicznej) o grubości średnio 150–200 mikronów, dzięki której możliwa jest szybka regeneracja powierzchni oka np. w zespole Sjögrena, keratopatii ekspozycyjnej, keratopatii neurotroficznej oraz innych chorobach i dystrofiach powierzchni oka [12].
Protetyczne
Barwione czy protetyczne soczewki kontaktowe mogą być pomocne w korekcji u dzieci z aniridią lub innymi nieprawidłowościami tęczówki/źrenic. Dodatkowo mogą być zalecane u pacjentów z achromatopsją, albinizmem lub innymi chorobami oczu, w których jakość widzenia może zostać poprawiona przez odpowiednie zabarwienie soczewki. W przypadku achromatopsji stosuje się soczewki z filtrami krawędziowymi (najczęściej w barwie czerwonej lub czerwonobrązowej) zmniejszającymi fotofobię. U pacjentów z albinizmem zastosowanie soczewki z zabarwieniem części peryferyjnej soczewki, przykrywającej tęczówkę (w kolorze szarym), może również spowodować zmniejszenie fotofobii. Dodatkowo u pacjentów z wyżej wymienionymi chorobami często występują oczopląs oraz wysoka wada wzroku i/lub astygmatyzm, a korekcja soczewkowa w tych przypadkach pozwala pacjentom uzyskać lepszą jakość widzenia [13]. Ponadto barwione, protetyczne soczewki kontaktowe o dużej średnicy mogą poprawić kosmetycznie wygląd oczu, np. w przypadku małoocza [1].
Styl życia
Nie należy zapominać też o wskazaniach do aplikacji soczewek kontaktowych związanych ze stylem życia czy uprawianiem sportów. Badania pokazują, że noszenie soczewek kontaktowych przez dzieci może w znaczący sposób wpłynąć na jakość życia zarówno dzieci, jak i młodzieży, a także pozytywnie wpłynąć na ich samoocenę oraz chęć udziału w aktywnościach ruchowych [14].
Podsumowując, soczewki kontaktowe mogą być rutynowo proponowane dzieciom – zarówno jako stała lub okazjonalna metoda korekcji wad wzroku, w terapii zaburzeń widzenia obuocznego, jak i w progresji krótkowzroczności oraz poprawy/ochrony powierzchni oka.
Sylwia Kropacz-Sobkowiak
