Początki (1893–1937): potrzeba, która stworzyła legendę
Historia okularów typu aviator sięga końca XIX wieku, gdy rozwój lotnictwa wymusił potrzebę ochrony wzroku pilotów. Pierwsi lotnicy nosili ciężkie gogle chroniące przed wiatrem, kurzem i światłem. Wraz z pojawieniem się samolotów z zamkniętymi kabinami i możliwością wznoszenia się na duże wysokości problemem stało się intensywne światło słoneczne i promieniowanie UV.
W 1929 r. amerykański pilot porucznik John A. Macready zwrócił się do firmy Bausch & Lomb z prośbą o stworzenie specjalistycznych okularów przeciwsłonecznych dla pilotów. Efektem tej współpracy był prototyp lekkich, metalowych okularów z dużymi, zakrzywionymi szkłami, które nie tylko chroniły oczy, ale też poprawiały kontrast widzenia i redukowały odblaski. W 1935 r. okulary te stały się częścią wyposażenia amerykańskiego lotnictwa wojskowego (USAAC, od ang. United States Army Air Corps – Korpus Lotniczy Armii Stanów Zjednoczonych), a w 1937 r. trafiły do sprzedaży cywilnej jako Ray-Ban Aviator – „ochrona przed promieniami słońca”.
Era kultu (1945–1999): od wojska do popkultury
Po II wojnie światowej okulary typu aviator stały się synonimem niezależności i odwagi. Ich popularność rosła za sprawą kina – Marlon Brando w Dzikim (1953) czy Peter Fonda i Dennis Hopper w Swobodnym jeźdźcu (1969) wykreowali wizerunek buntowników, którzy nie rozstają się z aviatorami.
Lata 60. i 70. to czas eksplozji popkultury. W okularach typu aviator chętnie pokazywały się ikony lat 60. i 70., takie jak charyzmatyczny muzyk David Bowie,
Iggy Pop – buntowniczy frontman The Stooges i ojciec punk rocka, Paul McCartney – basista legendarnego zespołu The Beatles czy Gloria Steinem – czołowa postać amerykańskiego ruchu feministycznego. Aviatory stały się elementem mody niezależnej – wybieranym zarówno przez gwiazdy muzyki, jak i dziennikarzy, aktywistów czy celebrytów.
Chociaż w latach 70. popularność aviatorów lekko przygasła, ale powrót nastąpił z pełną siłą dzięki filmowi Top Gun (1986), w którym Tom Cruise jako pilot Maverick nosił klasyczne Ray-Ban Aviatory. Skutkiem filmu był boom sprzedażowy, a model stał się symbolem odwagi, męskości i nowoczesnego patriotyzmu.
W tym czasie rozwijała się także technologia produkcji: pojawiły się szkła z powłoką lustrzaną, filtry UV, soczewki polaryzacyjne oraz ramki z tytanu, włókien węglowych i tworzyw sztucznych.
Współczesność (1999–2025): ewolucja legendy
W 1999 r. marka Ray-Ban została zakupiona przez włoską grupę Luxottica, co rozpoczęło kolejny rozdział w historii aviatorów, noszonych przez takie ikony popkultury, jak: Elvis Presley, Michael Jackson, Brad Pitt, Johnny Depp czy Leonardo DiCaprio. Nowy właściciel postawił na połączenie ponadczasowego stylu z innowacyjnymi rozwiązaniami w zakresie technologii i wzornictwa. Dzięki temu aviatory zachowały swój legendarny charakter i wciąż pozostają jednymi z najpopularniejszych modeli okularów na świecie. Niezależnie od pokolenia, aviatory są wybierane jako symbol pewności siebie, wolności i elegancji.
Dziś okulary typu aviator to nie tylko klasyczne modele. Wiele firm wprowadza na rynek własne interpretacje tego ikonicznego kształtu:
Barton Perreira – japońska interpretacja kształtu oraz formy aviatorów. Ciekawe modele kobiece, jak np. Fossett, to propozycje wspaniale balansujące między dysproporcją a innowacyjnym ujęciem kształtu.
Oliver Peoples (2024) – modele Roke oraz Eyles reprezentują nowoczesne, optycznie lekkie aviatory z nutą vintage, na bazie acetatów, w cieplejszych tonacjach kolorystycznych.
Montblanc – reinterpretacje aviatorów z subtelnymi detalami, np. wzorem pióra na zausznikach. Wersje z gradientowymi szkłami i cienką metalową oprawką łączą elegancję z funkcjonalnością.
Ray-Ban Meta Aviator Smart Glasses (2025) – generacja inteligentnych okularów z funkcją strumieniowania na żywo, tłumaczeniem głosowym w czasie rzeczywistym i automatycznym kadrowaniem wideo.
Gucci Aviator Twist (2024) – reinterpretacja klasyki z futurystycznymi liniami oraz kolorowymi lustrzanymi soczewkami. Patchworkowy, pełen smaku konglomerat stylistyki lat 80., smacznie zaprojektowany, w wyczuwalnym stylu vintage.
Tom Ford FT 1121 (2025) – w wydaniu tej marki to dość rewolucyjny model, z jednej strony pokazujący aktualne trendy w okularach dla pilotów, z drugiej zaś nieco nawiązujący do propozycji z 2019 r. Nowoczesna forma pełna luksusu oraz komfortu.
Maybach The Pilot V (2024) – ręcznie wykonane aviatory ze złotymi akcentami, przeznaczone dla kolekcjonerów i miłośników wyrafinowanego stylu. Odwołanie do pierwotnej formy i konstrukcji Randolph Engineering, pozostające w luksusowej, ale nieprzerysowanej wizjonerskiej stylistyce automobilizmu.
Porsche Design – minimalistyczne i funkcjonalne aviatory z tytanu, często wyposażone w system wymiennych soczewek i nowoczesne zawiasy bezśrubowe. Model P’8937 z 2025 r. oferuje wyjątkową lekkość i styl technicznego luksusu, a model C prezentuje ciekawą relację barw pomiędzy oprawą a górną belką.
Persol – wyśmienity przykład połączenia pięknych, klasycznych form z włoskim sznytem. Pełniejsza płyta oraz wierność charakterystycznym zawiasom Meflecto, w połączeniu ze szkłami barwionymi na odcienie brązu lub zieleni, to przepis na aviatory dla miłośników retro designu z nutą nowoczesności. Kolekcja The Persol Senna Series to arcydzieło z odrobiną biżuteryjnej elegancji przy mocowaniu belki.
Dior Homme – futurystyczne wariacje na temat aviatorów. Oversize’owe oprawki z geometrycznymi cięciami, metalowe mostki i lustrzane soczewki w kolekcji z 2025 r. zachwycają wręcz laboratoryjną precyzją wykonania. Technologiczne, czyste i harmonijne (szczególnie w linii Black Suit).
Jacques Marie Mage – limitowane edycje aviatorów o mocniejszych, pełniejszych, artystycznych formach. Oprawki łaczące acetat oraz metal, inspirowane lotnictwem lat 40. i 50. Polecane osobom, które w swoich zbiorach mają już kilka innych aviatorów.
Aviatory to znacznie więcej niż tylko modny dodatek – to synonim ponadczasowego stylu, odwagi i innowacji. Przez dekady niezmiennie inspirują projektantów i wszystkich, którzy cenią sobie wyrazisty, a zarazem uniwersalny design. Niezależnie od zmieniających się trendów, pozostają symbolem klasy i wolności, udowadniając, że prawdziwa ikona nigdy nie wychodzi z mody. W przyszłości na pewno zetkniemy się z nowymi modelami opracowanymi na ich bazie, co dla aviatorów jest oczywistą drogą rozwoju.
Olaf Tabaczyński
stylista opraw okularowych, mistrz świata MUA & Style, kolorysta
Monika Misiak-Tabaczyńska
stylistka opraw okularowych, kolorystka, doradczyni wizerunku
