oraz układów optycznych przeznaczonych do współpracy z układem wzrokowym człowieka. Wykonywanie pomocy wzrokowych wymaga nie tylko wiedzy z zakresu optyki geometrycznej, okularowej i fizjologicznej, ale również praktycznych umiejętności przeprowadzania szeregu pomiarów koniecznych do prawidłowego ustawienia soczewek korekcyjnych przed oczami.
Sławomir Nogaj
Laboratorium Fizyki Widzenia i Optometrii, Wydział Fizyki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Zakład Optometrii Katedry Chorób Oczu i Optometrii, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
Odległość wierzchołkowa
Najczęstszym powodem, dla którego konieczne jest stosowanie korekcji optycznej, są wady refrakcji, co symbolicznie możemy określić jako stan R ≠ 0. Niezerowa wartość refrakcji oznacza (dla wad osiowo symetrycznych), że punkt daleki oka znajduje się w skończonej odległości za okiem (dla oka nadwzrocznego) lub przed okiem (dla oka krótkowzrocznego). Kompensacja wady refrakcji sprowadza się wtedy do umieszczenia przed oczami soczewek okularowych, które spełniają tzw. zasadę optycznej korekcji wady wzroku (rys. 1). Oznacza taki dobór soczewek, aby ich ogniska obrazowe pokrywały się z położeniem punktów dalekich oczu. Zgodnie z tą zasadą istotna jest nie sama wartość mocy optycznej soczewek, ale także ich położenie względem układu optycznego oka prawego i lewego. Każda zmiana odległości pomiędzy elementami układu zmienia efektywnie układ jako całość (rys. 2). I tu dochodzimy do zagadnienia określenia i pomiaru odległości pomiędzy soczewką okularową a okiem, czyli parametru znanego pod nazwą odległości wierzchołkowej lub VD
(ang. vertex distance).
A zatem czym jest ta odległość? Okazuje się, że definicje pochodzące z różnych źródeł nie zawsze są takie same. Według słownika M. Milodota „Dictionary of optometry and visual science” (wyd. 6) odległość wierzchołkowa to odległość mierzona wzdłuż osi widzenia – pomiędzy wierzchołkiem rogówki a tylną powierzchnią soczewki. Z kolei w normie EN ISO 13666:2012 parametr ten zdefiniowany jest jako „odległość pomiędzy tylną powierzchnią soczewki a wierzchołkiem rogówki, mierzona wzdłuż linii wzroku prostopadle do płaszczyzny ramki oprawy okularowej” (rys. 3). Z kolei w nowszej wersji z roku 2019 (EN ISO 13666:2019) jest to „odległość w poziomie między tylną powierzchnią soczewki a wierzchołkiem rogówki, mierzona przy oczach w położeniu pierwotnym, czyli przy osi widzenia ustawionej w pozycji poziomej na wprost” (rys. 4).
Zakładając, że chcemy określić odległość wierzchołkową dla soczewki jednoogniskowej, to – stosując definicję wcześniejszą (rys. 3) – pomiar wykonamy wzdłuż osi optycznej tej soczewki, natomiast zgodnie z późniejszą definicją oś optyczna soczewki będzie odchylona od osi widzenia, wzdłuż której odległość mierzymy wartość kąta pantoskopowego (rys. 4). Wyniki pomiarów w obu przypadkach nie będą takie same, dlatego jednoznaczne określenie sposobu pomiaru ma wpływ na jego wynik.
Cały artykuł ze strefy eksperta dostępny na https://feniksmedia.pl/publikacje/Optyk_Polski/79/69/
