Słońce, które tak kochamy, niesie ze sobą ukryte niebezpieczeństwo. Codziennie, nawet w pochmurne dni, promieniowanie UV atakuje nasze oczy, prowadząc do nieodwracalnych zmian. Najskuteczniejszą tarczą ochronną mogą być okulary z soczewkami z odpowiednim filtrem. Sprawdź, na co zwrócić uwagę przy ich doborze.
Promieniowanie ultrafioletowe (UV) to niewidzialna część światła słonecznego, która może mieć szkodliwy wpływ na zdrowie naszych oczu. Choć większość osób zdaje sobie sprawę z ryzyka, jakie niesie promieniowanie UV dla skóry, znacznie mniej wie, że podobnie działa ono na tkanki oka. Długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak zaćma czy zwyrodnienie plamki żółtej, a nawet uszkodzenie siatkówki.
To dlatego odpowiednia ochrona przed promieniowaniem UV jest kluczowym elementem profilaktyki zdrowia oczu. Soczewki okularowe wyposażone w filtry UV mogą skutecznie blokować szkodliwe promieniowanie i chronić narząd wzroku. W tym artykule przyjrzę się bliżej temu, jak promieniowanie UV wpływa na zdrowie oczu, kto jest najbardziej narażony na jego działanie oraz jakie cechy powinny mieć soczewki, by zapewniały skuteczną ochronę.
Wpływ UV na zdrowie oczu
Promieniowanie UV, które dociera do nas ze Słońca, dzieli się na trzy grupy:
- UV-A (315–400 nm) – dociera do głębszych warstw oka, w tym do soczewki i siatkówki.
- UV-B (280–315 nm) – jest bardziej energetyczne i może powodować oparzenia rogówki (fotokeratopatia).
- UV-C (100–280 nm) – najniebezpieczniejsze dla organizmów żywych, ale całkowicie pochłaniane przez warstwę ozonową atmosfery.
Wyobraźmy sobie promieniowanie UV jako małe, niewidzialne strzały, które codziennie uderzają w nasze oczy. Mogą one prowadzić do poważnych uszkodzeń, zarówno na powierzchni, jak i wewnątrz gałki ocznej.
Na poziomie powierzchniowym jednym z najczęstszych problemów jest zapalenie spojówek wywołane przez promieniowanie UV, znane także jako śnieżna ślepota. Występuje ono głównie u osób przebywających na dużych wysokościach lub na obszarach pokrytych śniegiem, gdzie światło intensywnie odbija się od powierzchni i zwiększa ekspozycję na promieniowanie UV. Innym groźnym schorzeniem jest fotokeratopatia, czyli oparzenie rogówki, które objawia się silnym bólem, zaczerwienieniem, światłowstrętem i uczuciem piasku pod powiekami.
W przypadku uszkodzeń wewnętrznych oka, których powodem jest promieniowanie UV, jednym z najpoważniejszych skutków jest rozwój zaćmy, czyli zmętnienia soczewki oka. WHO szacuje, że aż 20% przypadków zaćmy może być związane z długotrwałą ekspozycją na promieniowanie UV. Może się ono przyczyniać również do wystąpienia zwyrodnienia plamki żółtej (AMD), które prowadzi do utraty ostrego widzenia i poważnych problemów z widzeniem centralnym.
Grupy ryzyka
Choć każdy powinien chronić oczy przed promieniowaniem UV, istnieją grupy osób, które są szczególnie narażone na jego szkodliwe działanie. Przede wszystkim są to dzieci i młodzież: ich soczewki są bardziej przeźroczyste, co oznacza, że większa ilość promieniowania UV dociera do ich siatkówki. Oczy młodych osób są mniej zdolne do naturalnego blokowania szkodliwego światła, co zwiększa ryzyko uszkodzeń.
Poza wiekiem liczy się także czas ekspozycji, dlatego na szkodliwe działanie promieniowania UV narażone są także osoby spędzające dużo czasu na zewnątrz, zarówno w pracy, jak i podczas aktywności rekreacyjnych. Rolnicy, budowlańcy, sportowcy czy miłośnicy pieszych wędrówek każdego dnia eksponują oczy na działanie słońca, często nie zdając sobie sprawy z ryzyka. W podobnej sytuacji znajdują się osoby pracujące w miejscach o silnym odbiciu światła (ratownicy na plażach, przewodnicy górscy, instruktorzy narciarstwa itp.), gdzie promieniowanie UV jest dodatkowo wzmacniane przez odbicia od śniegu, piasku czy wody.
Szczególną grupą ryzyka są także pacjenci po zabiegach okulistycznych, np. po operacji zaćmy, oraz osoby z jasnymi oczami. Tęczówki niebieskie, szare czy zielone przepuszczają więcej światła niż brązowe, co zwiększa ryzyko uszkodzeń.
Nie bez znaczenia jest również wiek – nasz naturalny system ochronny słabnie wraz z upływem czasu, przez co osoby starsze są bardziej podatne na negatywne skutki działania promieniowania UV.
Ochrona przed promieniowaniem UV jest istotna dla każdego, ale te grupy wymagają szczególnej uwagi. Dlatego to właśnie im powinno się rekomendować soczewki okularowe z pełną ochroną UV, które zapewnią adekwatną barierę przed szkodliwym promieniowaniem.
Skuteczne, czyli jakie?
Jeśli soczewki okularowe mają zapewniać skuteczną ochronę, muszą spełniać kilka kluczowych kryteriów. Przede wszystkim powinny blokować pełne spektrum szkodliwego promieniowania UV, obejmujące promieniowanie UV-A (315–400 nm), oraz UV-B (280–315 nm). Najbardziej efektywne soczewki oznaczone są jako UV400, co oznacza, że chronią przed promieniowaniem do długości fali 400 nm, obejmując całe spektrum promieniowania UV docierającego do powierzchni Ziemi.
Wysokiej jakości soczewki UV powinny posiadać odpowiednie certyfikaty potwierdzające ich skuteczność. W Europie jest to oznaczenie CE (Conformité Européenne), które gwarantuje zgodność produktu z normami bezpieczeństwa. Dodatkowo warto zwracać uwagę na oznaczenia „100% UV Protection” lub „UV400”, które świadczą o pełnej ochronie przed promieniowaniem UV.
Materiały i powłoki
Soczewki chroniące przed promieniowaniem UV mogą być wykonane z nowoczesnych tworzyw sztucznych, takich jak poliwęglan czy Trivex, albo z materiałów organicznych. Poliwęglan i Trivex oraz soczewki okularowe o wyższym współczynniku załamania światła to materiały o naturalnej odporności na promieniowanie UV, co oznacza, że zapewniają skuteczną ochronę bez konieczności stosowania dodatkowych powłok. Są także bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne, co czyni je doskonałym wyborem dla dzieci i osób aktywnych fizycznie.
Właściwa ochrona często występuje w parze z większym komfortem widzenia, ponieważ soczewki mogą być wyposażone w dodatkowe powłoki. Dla przykładu, powłoka antyrefleksyjna z filtrem UV nie tylko redukuje odblaski, ale także chroni przed odbiciem promieniowania UV od wewnętrznej strony soczewek, co jest szczególnie istotne w przypadku soczewek o wysokim indeksie załamania.
Soczewki fotochromowe, które automatycznie zmieniają swoje zabarwienie pod wpływem światła słonecznego, są kolejnym popularnym rozwiązaniem. Zapewniają nie tylko ochronę przed promieniowaniem UV, ale także komfort widzenia w dynamicznych warunkach oświetleniowych, niezależnie od tego, czy osoba nosząca okulary aktualnie przebywa w pełnym słońcu, czy w miejscu zacienionym. To doskonała opcja dla osób, które często zmieniają otoczenie lub preferują używanie jednej, uniwersalnej pary okularów zamiast dwóch (korekcyjnych i przeciwsłonecznych).
Warto również wspomnieć o soczewkach polaryzacyjnych, które poza pełną ochroną przed UV eliminują również odblaski od powierzchni płaskich, takich jak woda, śnieg czy mokra droga. Soczewki polaryzacyjne są szczególnie polecane kierowcom, wędkarzom i osobom aktywnym na świeżym powietrzu, ponieważ zapewniają nie tylko ochronę, ale także zwiększają kontrast i ostrość widzenia.
Ochrona to nie luksus, a konieczność
Promieniowanie UV jest jednym z największych zagrożeń dla zdrowia oczu, a jego szkodliwe działanie kumuluje się przez całe życie. Dlatego soczewki okularowe z pełną ochroną UV powinny być podstawą każdego wyboru okularów, zarówno dla dorosłych, jak i dzieci. Niezależnie od tego, czy pacjent preferuje klasyczne okulary, soczewki fotochromowe czy polaryzacyjne, kluczowe jest, aby zapewniały one pełną ochronę przed promieniowaniem UV-A i UV-B.
Doradzając wybór konkretnych soczewek, zawsze należy brać pod uwagę potrzeby pacjenta – jego styl życia, miejsce pracy, rodzaj aktywności oraz indywidualne preferencje. Dzięki temu można zaproponować rozwiązanie, które nie tylko zapewni ochronę, ale także komfort i satysfakcję z użytkowania.
W kolejnym numerze „Optyka Polskiego” omówię dostępne rozwiązania w zakresie filtrów UV – od soczewek polaryzacyjnych po soczewki fotochromowe. Artykuł pomoże lepiej zrozumieć, jak dopasować odpowiedni poziom ochrony UV do zróżnicowanych potrzeb klientów.
Magdalena Moczulska
optyczka, optometrystka, autorka bloga i kanału na portalu YouTube
Artykuł dostępny w e-wydaniu Magazynu Optyk Polski
