Z technicznego punktu widzenia jest to mikroskop stereoskopowy o powiększeniu regulowanym w zakresie od 6x do 40x, wyposażony w oświetlacz ze szczeliną o wymiarach od 0,2 x 10 mm do 4 x 14 mm. Szczelina umożliwia precyzyjną regulację oświetlenia, a przez to uwidocznienie struktur oka, które są przedmiotem badania.
FREY SL-110 to zaawansowana cyfrowa lampa szczelinowa LED, zaprojektowana dla wysokiej wydajności, precyzyjnej diagnostyki, niezawodności i komfortu pacjenta. Charakteryzuje się znakomitym układem optycznym, innowacyjnym systemem oświetlenia LED, możliwością transferu strumieniowego na wiele ekranów oraz nowoczesną technologią AMOLED. Urządzenie jest autonomiczne, gotowe do pracy od razu po rozpakowaniu i wyposażone w obszerny wewnętrzny magazyn pamięci.
Najczęściej lampę szczelinową wykorzystuje się do badania: powiek, twardówki, spojówki, tęczówki, soczewki oraz rogówki. Stosując dodatkowe wyposażenie, można rozszerzyć zakres badania. Dla przykładu: soczewka Hruby’ego umożliwia badanie dna oka, a gonioskop – obserwację struktur kąta przesączania.
Wybierając lampę szczelinową, należy zwrócić uwagę na jej wyposażenie – zarówno standardowe, jak i opcjonalne. Decyduje ono o zakresie wykonywanych badań, ich precyzji oraz wygodzie badającego i pacjenta. Standardowo lampy szczelinowe są wyposażane w zestaw filtrów obejmujący:
- filtr szary zmniejszający natężenie oświetlenia i ułatwiający badanie osób o dużej wrażliwości na światło,
- filtr zielony (bezczerwienny) ułatwiający oglądanie naczyń krwionośnych,
- filtr o barwie błękitu kobaltowego wykorzystywany do badania z użyciem fluoresceiny.
Gęstość filtrów i ich barwa zmieniają się w zależności od producenta i modelu lampy, dlatego niektórzy okuliści preferują konkretne urządzenia. Przed podjęciem decyzji o zakupie dobrze jest wypróbować urządzenie w salonie albo w gabinecie, w którym je zainstalowano, o ile dystrybutor daje taką możliwość.
Poza filtrami spotyka się: dyfuzory umożliwiające równomierne oświetlenie oka, zintegrowane tonometry aplanacyjne ułatwiające szybki pomiar ciśnienia śródgałkowego, a także przystawki cyfrowe umożliwiające wykonywanie zdjęć lub rejestrację filmów dokumentujących przebieg badania. W starszych lampach szczelinowych spotyka się przystawki umożliwiające podłączenie analogowego aparatu fotograficznego. Zazwyczaj można je dostosować do współpracy z kamerą cyfrową (np. aparatem lub wyspecjalizowanym przetwornikiem obrazu). Pomocny w tym będzie dobry serwis albo dystrybutor sprzętu medycznego oferujący systemy przetwarzania i rejestracji obrazu.
Dla okulistów, którzy nie dysponują osobnymi urządzeniami do diagnozowania zespołu suchego oka, przydatny może być doświetlacz pracujący w podczerwieni, który ułatwi ocenę gruczołów Meiboma.
Dodatkowe wyposażenie może obejmować soczewki o mocach: +90 dpt., +78 dpt., +66 dpt., soczewkę Volk, trójlustro Goldmanna, lustra gonioskopowe pojedyncze lub poczwórne i wiele innych. Osprzęt może pochodzić od producenta lampy szczelinowej albo od innych producentów. Jeśli w gabinecie znajduje się już dodatkowe wyposażenie współpracujące z wcześniej używaną lampą, to przed zakupem nowej lampy zawsze warto sprawdzić, czy będzie ono współpracowało z konkretnym modelem.
Źródło światła
Tradycyjnie lampy szczelinowe były wyposażane w żarówki halogenowe. Dają one silne światło wysokiej jakości, ale podczas pracy nagrzewają się do wysokiej temperatury. W konsekwencji nagrzewają się także inne elementy lampy oraz powietrze w pobliżu twarzy badanego pacjenta i lekarza. Może to powodować dyskomfort i przyspieszać degradację elementów konstrukcyjnych lampy – zwłaszcza tych, które są wykonane z tworzyw sztucznych albo były klejone. Najczęściej dotyczy to opraw żarówek czy izolacji przewodów zasilających.
Większość współcześnie produkowanych lamp szczelinowych wykorzystuje półprzewodnikowe źródła światła (LED). Ich podstawowe zalety to: niższa temperatura pracy, większa stabilność i dłuższy okres eksploatacji. Lampy wyposażone w źródła światła LED zużywają mniej energii elektrycznej, ale biorąc pod uwagę stosunkowo krótki czas badania, nie ma to aż tak dużego znaczenia. Przy okazji warto wspomnieć, że w lampach szczelinowych można stosować wyłącznie te źródła światła, które zostały przewidziane przez producenta. Zamienniki, które pojawiły się po wprowadzeniu urządzenia do sprzedaży, mogą być używane tylko wtedy, gdy zostały dopuszczone przez producenta. Układ optyczny jest projektowany tak, aby włókno żarowe lub powierzchnia diody LED znajdowały się w ściśle określonym położeniu względem pozostałych elementów, dlatego nie można w prosty sposób zamienić żarówki halogenowej na żarówkę typu LED.
Montaż
Lampy szczelinowe mogą być montowane czy ustawiane w gabinecie na kilka sposobów. Często spotyka się montaż na stoliku okulistycznym. Jeśli gabinet jest przestronny, takie rozwiązanie ma wiele zalet, ale w mniejszych pomieszczeniach warto wziąć pod uwagę unit okulistyczny. W takim przypadku trzeba się upewnić, że wybrana lampa szczelinowa może być zamocowana w unicie bez przeróbek. Niektóre modele nie mają zintegrowanych podstaw, a montaż na stoliku wymaga nawiercania blatu. Montaż takiej lampy w unicie może być zatem utrudniony albo wręcz niemożliwy.
Komfort i regulacja
Dobierając lampę szczelinową, warto zadbać o wygodę pracy. Im więcej możliwości regulacji, tym bardziej prawdopodobne, że uzyskamy optymalne, ergonomiczne ustawienie. Dotyczy to nie tylko wysokości ponad podłogą czy możliwości oparcia rąk podczas badania. Ważne są także elementy takie jak: regulacja odległości pomiędzy okularami, korekta wady wzroku osoby przeprowadzającej badanie, łatwa zmiana powiększenia mikroskopu, regulacja szerokości, wysokości, kąta oraz nachylenia szczeliny.
Pandemia COVID-19 pokazała, jak ważne jest zachowanie higieny w gabinecie. Dotyczy to m.in. dezynfekcji przyrządów diagnostycznych i to nie tylko w tych miejscach, które mają bezpośredni kontakt z ciałem pacjenta i lekarza. Aerozol zawierający mikroorganizmy chorobotwórcze może osiadać na wszystkich powierzchniach wyposażenia gabinetu. W przypadku lamp szczelinowych trzeba pamiętać o tym, że duża liczba zakamarków, krzywizn czy otworów w obudowie urządzenia utrudnia utrzymanie czystości. Urządzenie (w tym także elementy optyczne) powinno być odporne na promieniowanie UV oraz chemiczne środki dezynfekujące.
Z jednej strony, im większa jest liczba modeli lamp szczelinowych, których do tej pory używaliśmy, tym bardziej świadomy będzie wybór tej jednej, najlepszej, przeznaczonej do własnego gabinetu. Z drugiej jednak strony, rozważając jedynie dobrze znane modele, łatwo można wpaść w pułapkę i przeoczyć szansę skokowej poprawy jakości badania i komfortu pracy, jaką stwarzają nowe technologie. Dlatego tak ważne jest zasięgnięcie opinii obiektywnego sprzedawcy, który doskonale zna rynek i potrafi przedstawić wady i zalety różnych rodzajów lamp szczelinowych.
Konstrukcje specjalne
Oprócz standardowych lamp szczelinowych można spotkać także warianty specjalne, np. przenośne. Mogą być one bardzo przydatne w niektórych sytuacjach (np. badanie przy łóżku pacjenta, badanie dzieci), ale w codziennej praktyce nie zastąpią „pełnowymiarowych” urządzeń. Ich znaczenie w gabinetach współpracujących z salonami optycznymi jest w zasadzie marginalne, choć dysponując nimi, można pokusić się o wypełnienie interesującej luki na rynku: badania wzroku i dopasowania korekcji u osób obłożnie chorych, które doświadczają poważnego dyskomfortu, nie mogąc skorzystać z porady okulisty czy optometrysty.
Piotr Kołaczek
autor specjalizuje się w tematyce naukowo-technicznej oraz w artykułach przybliżających wykorzystywanie nowych technologii i innowacyjnych rozwiązań m.in. w branży optycznej
