Jedną z jej najważniejszych konsekwencji jest niezrównoważony efekt pryzmatyczny, który powstaje, gdy osie widzenia przechodzą przez pozaosiowe punkty soczewek o różnej wartości korekcyjnej.
Zjawisko to może mieć wpływ na komfort widzenia, a w szczególnych sytuacjach może również utrudniać utrzymanie fuzji. W tej części artykułu zostaną omówione przykłady efektów pryzmatycznych i ich implikacje dla procesu widzenia oraz możliwe sposoby łagodzenia dyskomfortu związanego z anizoforią.
Efekty pryzmatyczne w korekcji okularowej
Specyfika układu, jaki tworzą soczewki okularowe wraz z układem optycznym obu oczu, charakteryzuje się tym, że soczewki są nieruchome względem gałek ocznych, wykonujących ruchy w różnych kierunkach. W związku z tym tylko w szczególnej pozycji osie widzenia obu oczu będą się pokrywać z osiami optycznymi soczewek okularowych i tylko wtedy działania pryzmatyczne (odchylające bieg światła) będą równe zero. Gdy oczy poruszają się zgodnie, tzn. w tym samym kierunku (wersje) – np. w prawo – wtedy osie widzenia nie pokrywają się z osiami optycznymi, co wywołuje działanie pryzmatyczne, którego wielkość dość łatwo możemy oszacować, stosując wyrażenie znane pod nazwą reguły Prentice’a. Jest to iloczyn odległości od środka optycznego wyrażonej w centymetrach i mocy soczewki w odpowiednim przekroju: ∆ [cm/m] = c [cm] P[1/m]. Jeżeli soczewka prawa i lewa mają tę samą wartość korekcyjną, to wartości mocy pryzmatycznych przy spojrzeniu w górę, w dół, w prawo czy w lewo są takie same i bazy tych działań mają ten sam kierunek, wyrażony w skali TABO (rys. 1).
Przykład 1
Osoba nosząca okulary korekcyjne o mocy OP: -2.00, OL: -2.00 wykonuje zwrot, aby spojrzeć na odległy przedmiot znajdujący się po jej prawej stronie. Zakładamy, że promień światła, przechodząc przez każdą z soczewek, ulega odchyleniu w taki sposób, że odległość promienia od osi optycznej wynosi 1 cm. Wtedy działanie pryzmatyczne od każdej z soczewek będzie mieć taką samą wartość ∆ = 2.0 cm/m, z bazą w kierunku 180°. Symetryczne działanie pryzmatyczne oznacza, że ustawienie osi widzenia nadal zachowuje równoległość, a wypadkowe obuoczne działanie pryzmatyczne jest równe zero (rys. 1):
OP: ∆P = 2.0 cm/m, B = 180,
OL: ∆L = 2.0 cm/m, B = 180.
Wypadkowe działanie pryzmatyczne: ∆RÓŻN = ∆P – ∆L = 0 cm/m.
Jeśli korekcje prawa i lewa są takie same, a obie soczewki są prawidłowo wycentrowane, każde oko napotka jednakowe efekty pryzmatyczne w odpowiednich punktach widzenia, co nie powinno stanowić żadnej trudności dla użytkownika.
Anizoforia
W przypadku anizometropii wartości korekcyjne soczewek okularowych różnią się, a zatem przy wykonywaniu ruchów oczu w tym samym kierunku (np. zwrotu w prawo) działanie odchylające soczewek także będzie się różnić. Taką sytuację nazywamy anizoforią (rys. 2).
Sławomir Nogaj
Laboratorium Fizyki Widzenia i Optometrii, Wydział Fizyki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Zakład Optometrii Katedry Chorób Oczu i Optometrii, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
Cały artykuł dostępny w e-wydaniu na https://feniksmedia.pl/publikacje/Optyk_Polski/83/68/
