Zdecydowana większość z nich wykorzystuje do podświetlania matrycy diody LED albo inne źródła emitujące światło o silnej składowej niebieskiej lub fioletowej.
Wielogodzinna ekspozycja na to światło nie jest korzystna dla naszego wzroku. Co prawda istnieje wiele sposobów poprawy komfortu pracy z monitorem, ale żaden z nich nie jest całkowicie skuteczny. Z tego powodu często łączy się kilka metod, aby uzyskać zadowalający efekt.
Problem z długą historią
Przekazywanie obrazu na odległość przy pomocy fal radiowych ma niemal stuletnią historię. Młodszym wynalazkiem jest wykorzystywanie sygnału elektrycznego (analogowego i cyfrowego) do rejestrowania i przetwarzania obrazów.
Na przełomie lat 80. i 90. XX w. obok telewizorów do powszechnego użytku we szły monitory komputerowe – początkowo monochromatyczne (miodowe, zielone, czarno białe), później barwne. Z czasem zwiększano ich rozmiary, rozdzielczość, częstotliwość odświeżania. Mimo tego do dzisiaj nie udało się stworzyć idealnej techniki wyświetlania obrazu. Każde z wielu obecnie stosowanych rozwiązań ma zalety i wady, a najbliższy ideału wciąż wydaje się tradycyjny ekran kinowy – niestety, z oczywistych względów nie można z niego korzystać podczas pracy z komputerem.
Promieniowanie rentgenowskie
Wszystkie skonstruowane dotychczas urządzenia do prezentowania obrazu obciążają wzrok, choć każde w nieco inny sposób. Monitory komputerowe i telewizory wykorzystujące kineskopy (lampy CRT) stwarzały specyficzne zagrożenie, ponieważ w wyniku hamowania wiązki elektronów w warstwie luminoforu pokrywającego przednią ścianę kineskopu powstawało miękkie (o stosunkowo dużej długości fali) promie niowanie rentgenowskie. Pojawiało się ono przede wszystkim w telewizorach kolorowych, w których na pięcie przyspieszające wiązki elektronów przekraczało 20 kV. Emisji promieniowania rentgenowskiego przeciwdziałano, wykonując przednią część kineskopu z grubej tafli szkła, do którego dodawano ołowiu.
Migotanie
Obraz na ekranie telewizora lub monitora powstaje z punktów świetlnych wielokrotnie włączanych i wyłączanych w ciągu sekundy. Liczbę takich zmian stanu nazywa się częstotliwością odświeżania. Jeśli parametr ten wynosi co najmniej kilkadziesiąt herców, mózg, na skutek bezwładności procesu widzenia, ulega złudzeniu i interpretuje ekspozycję oczu na serię statycznych obrazów jako obraz ruchomy. Im wyż sza częstotliwość odświeżania, tym płynniejszy wydaje się ruch, obraz staje się ostrzejszy, bardziej czytelny.
Migotania i związanego z nim efektu stroboskopowego nie można wyeliminować, ale zwiększając częstotliwość, przestajemy je świadomie rejestrować. Mimo to oba te czynniki nadal wpływają na pracę centralnego układu nerwowego, zwiększając ryzyko wystąpienia ataków padaczki.
Niebieska składowa
Monitory CRT emitowały światło tylko w tych punktach, które miały być zapalone, by stworzyć obraz. Niepobudzony luminofor pozostawał czarny. Dzięki temu te monitory miały wyższy kontrast oraz dobrze oddawały barwy i gradację szarości nawet przy niewielkiej jasności, pożądanej podczas długotrwałej pracy i do wykonywania zadań graficznych.
Tymczasem obecnie najczęściej używane monitory LCD wykorzystują matryce, które muszą być cały czas podświetlane. Przed laty używano w tym celu lamp fluorescencyjnych z zimną katodą (CCFL), które obecnie zostały wyparte przez diody LED dające światło białe, o wysokiej temperaturze barwowej (z dużą zwartością barwy niebieskiej). Zastosowanie takiego źródła światła wynika z kompromisu między ceną, trwałością, jasnością i zapotrzebowaniem na energię elektryczną. Matryce podświetlane diodami LED pozwalają na wydłużenie czasu pracy przenośnych urządzeń zasilanych z akumulatorów.
Wpływ na użytkownika
Światło niebieskie oddziałuje na organizm na kilka sposobów. Przede wszystkim wpływa na siatkówkę, zwłaszcza na plamkę żółtą. Wywołuje uczucie zmęczenia oczu, daje także niepożądane objawy psychosomatyczne, ponieważ stymuluje układ nerwowy i hormonalny. Stwarza warunki zbliżone do oświetlenia dziennego, dlatego mobilizuje organizm do aktywności nawet wtedy, gdy pracujemy późnym wieczorem albo w nocy. Możliwe rezultaty takiego działania to problemy ze snem, ból głowy, zmęczenie, bóle migrenowe itp.
Ochrona wzroku
Zabezpieczenie przed nadmierną ekspozycją na światło niebieskie nie może utrudniać pracy, w szczególności nie powinno zaburzać widzenia wyświetlanych barw. Przed laty częściej stosowano filtry nakładane na ekran monitora. Dziś są one wykorzystywane przede wszystkim po to, by chronić bezpieczeństwo in formacji. Filtry monitorowe zmniejszają kąt widzenia ekranu, uniemożliwiając podglądanie wyświetlanych treści osobom, które nie siedzą dokładnie na wprost niego.
Wśród standardowych użytkowników nowoczesnych technologii największą popularnością cieszą się obecnie okulary do pracy z monitorami. Specjalna warstwa jest napylana na powierzchnię soczewek okularowych lub kontaktowych, a zastosowany filtr często łączy kilka dodatkowych funkcji, np. poprawia kontrast czy zabezpiecza przed powstawaniem refleksów światła. Większość renomowanych producentów soczewek okularowych oferuje co najmniej kilka rodzajów zabezpieczeń, możliwych do wykorzystania także na tzw. zerówkach, które nie korygują ostrości widzenia.
Dofinansowanie
Część pracodawców refunduje koszt zakupu okularów niezbędnych do wykonywania zdań zawodowych, w tym do pracy z monitorem komputerowym, o ile pracownicy mają odpowiednie zalecenia od lekarza. Warto pamiętać, że wada wzroku nie jest jedynym wskazaniem do noszenia okularów lub soczewek kontaktowych. Okulary z soczewkami bez korekcji, za to wyposażone w filtr antyrefleksyjny oraz tłumiący światło niebieskie, również mogą być zalecane przez lekarza, np. w celu zapobiegania zmianom zwyrodnieniowym plamki żółtej.
Inne metody
Niektórzy producenci urządzeń elektronicznych (smartfonów, laptopów, tabletów) oraz autorzy systemów operacyjnych umożliwiają korekcję barwy ekranu w zależności od pory dnia. Do pracy w nocy można stworzyć osobny profil, aktywowany o wybranej godzinie, zwiększający ilość „ciepłego” światła o większej długości fali. Poprawia to warunki pracy, ale nie zmniejsza ilości niebieskiego światła emitowanego w trakcie podświetlania matrycy.
Komfort pracy i samopoczucie można polepszyć, ustawiając najmniejszą możliwą w konkretnych warunkach jasność monitora. Pomaga także oświetlenie pomieszczenia do pracy po zmierzchu w taki sposób, żeby monitor nie był jedynym źródłem światła.
